Uzun uzun yıllardır hikayeleri, tasvirleri dilden dile dolaştı, birçok çocuğu heyecanlandırdı ve birçok yetişkinin merakını körükledi. Yılbaşı denilince akla ilk gelen ana figürlerden bir tanesi olan Noel Baba günümüzde de ününü korumaya devam ediyor. Üstelik artık onun hakkında daha çok şey biliyoruz. Noel Babanın muhtemelen doğmuş olduğu yerden tutun Noel baba hikâyelerinin etkilendiği mitlerden farklı kültürlerin Noel Babalarına kadar bütün bilgilere ulaşmak artık mümkün. Çocuklar yılın bu dönemlerinde Noel Baba’nın getireceği hediyelerin heyecanına kapılmışken bizde Noel Baba’yı ve onun farklı kültürlerdeki yansımalarına meraklı bir bakış atalım.
Noel Baba’ya Ya Da Noel Babalara Sevgilerle
Dünya’da en çok kullanılan adı Santa Claus olsa da biz onu çocukluğumuzdan beri Noel Baba olarak tanıdık. Noel Baba, izlediğimiz yılbaşı temalı filmlerde, yılbaşı öncesi reklamlarda, alışveriş merkezlerinde her yılın aralık ayının en ünlü ismi olmayı asla bırakmadı. Uzun bir süre sadece hayal ürünü sanılsa da gerçekten Noel Baba’nın var olduğu bilgisi son birkaç yılda popülerleşti. Bu bilgilerin en bilineni Noel Baba’nın Demreli olduğu bilgisi. Yapılan araştırmalara göre Noel Baba 4. Yüzyılda bugünün Antalya Demre’sinde o zamanların Patara’sında yaşıyordu. Gerçek adı Nikola’ydı ve dinine çok bağlı Yunan bir rahipti. Kış aylarında etrafına yardım etmeyi çok sevdiği özellikle çocuklara hediyeler verdiği ile ilgili hikâyeler o zamanlarda kulaktan kulağa dolaşırmış. Noel Baba ile ilgili dünyada en çok bilinen hikâyelerin biri, üç fakir kız kardeşi köle olmaktan kurtarması ve onlara evlenebilmeleri için çeyiz hediye etmesiyle ilgili olan hikayedir. Zamanla Noel Baba ayrıca denizciler ve tüccarlarla da ilişkilendirildi. Ama tabi ki Noel Baba ile ilgili her şey sadece bu kadar değil. Çünkü kışın belli dönemlerinde insanları mutlu eden, çocuklara hediyeler getiren bir insanın varlığına olan inanış Demre’de yaşamış Nikola’nın doğumundan çok daha önceye dayanıyor.
Farklı Mitler Farklı Kültürler Farklı Noel Babalar
Noel Baba, Aziz Nicholas, Ayaz Ata, Sinterklaas, Kris Kringle ya da Ded Moroz hangi isimle anılırsa anılsın farklı kültürler genel olarak farklı temellere dayanan benzer hikayeler anlatmışlardır. Türk Altay mitolojisinden İskandinav mitolojisine kadar her hikâye ve mitolojide Noel Baba figürünü görmek oldukça mümkün. Şimdi eğer hazırsanız bu farklı Noel Baba’ları biraz daha yakından tanıyalım.
Türk Altay ve Orta Asya mitolojisinde adı geçen o dönemlerde o kültürün Noel Baba’sının adı Ayaz Ata’dır. Genelde yanında kızı veya torunu olduğu düşünülen Kar Kız ile resmedilir. Günümüzde alışıla gelmiş beyaz kürklü kırmızı kıyafetli Noel Baba figüründen farklı olarak beyaz kürklü mavi bir kıyafet giymekteydi. Kışın kimsesizlere, yoksul ve yardıma muhtaç olanlara yardım ettiğine inanılırdı. İlk başta soğuktan oluşan bir ruh olarak tanımlanmıştı. Kırgız ve Kazaklar ise Ayaz Ata’nın soğuk tanrısı olduğuna inanıyorlarmış. Özellikle de Kırgızlarda ve Kazaklar ’da Ayaz Ata figürü Noel Baba ile özdeşlemiştir. Bunun yanı sıra Türklerin 21 Aralık’ta kutladıkları Nardugan bayramı da yılbaşıyla aynı anlamı taşımaktaydı. Bugün yılbaşında çam ağacı süslemek gibi yaptığımız gelenekler o zamanlar Nardugan bayramında yapılırdı. Şu an yılbaşında çam ağacı süsleme geleneğinin bir benzeri olan ve tanrıyla kurulan bağı temsil ettiğine ve dünyanın merkezinde olduğuna inandıkları Akçam ağacını süslerlermiş ve bu ağaca “hayat ağacı” derlermiş. Böylece de yeni yılın gelişini kutlamış olurlarmış. Bu gelenek hala bazı kesimlerce devam ettirilmektedir.
Ded Moroz, Noel Baba’nın Rus mitolojisindeki eş değeridir ayrıca doğu Slav kültürünün de bir parçasıdır. Noel Baba gibi yılbaşı arifesinde uslu duran çocuklara hediyeler getireceğine inanılır. Yine Noel Baba’nın günümüzdeki tasvirinden farklı olarak ama Ayaz Ata ile benzerlik gösteren şekilde kıyafeti beyaz kırmızı değil beyaz ve mavidir. Ded Moroz genelde tek başına resmedilir. Slav kültüründe de Noel Baba figürünün yani Ded Moroz’un varlığı Hıristiyanlık öncesi inanışa dayanır. O zamanlarda Ded Moroz kar iblisi olduğuna inanılırdı. Ama o zamanlarda iblisin akıllarda uyanan kötü bir anlamı yoktu. O yüzden Ded Moroz kar iblisi olması kötü bir anlam taşımıyordu. Günümüzde Ded Moroz Rusya’da hala oldukça popüler bir figürdür.
Avrupa ülkelerinde de oldukça kıymetli ve sevilen bir karakterdir Noel Baba. Birçok Avrupa ülkesinde Noel Baba’nın ölüm yıldönümü olduğuna inanılan tarih olan 6 aralık Aziz Nicholas günü olarak kutlanır. Özellikle Hollanda ve Almanya’da çok önemli olan bu günde sadece çocuklara hediye verilir. Hollanda’da yapılan bir araştırmaya göre yılbaşına oranla bu bayramda çocukları daha fazla hediye almakta oldukları belirlenmiştir. Değişik başka bir inanış ise genel olarak iyi duygularla ve güzel olaylarla ilişkilendirilen Noel Baba İsviçre’nin Alman bölgesindeki bir inanca göre Schmutzli Noel Baba’ya eşlik etmesidir. Schmutzli elinde bir sopa taşır yaramaz çocukları cezalandırır. Oradaki çocuklar için oldukça korku verici bir durum olsa gerek.
Noel Baba karakterinin etkilendiği bir farklı kültür ise İskandinav kültürüdür. Noel Baba ile özdeşleşmiş olan ren geyiğinin İskandinav mitolojisindeki Odin’in sekiz bacaklı atı Sleipnir ile gezip evlere hediye bırakması geleneğinden esinlenildiği düşünülmektedir. Ayrıca yine Odin’in hediyeleri bacadan girip verdiği inanışı Noel Baba’ya yansıtılmış ve Noel Baba’nın bacadan geleceğine inanılmıştır.
Bizim en yakından tanıdığımız Noel Baba ise yazımızın başında bahsettiğimiz Noel Baba’dır. Slav ve Türk Altay kültürünün yanı sıra diğer kültüler de hikayeler gittikçe daha çok benzerlik kazanarak devam eder. Ama tabi ki tam olarak Noel Baba’nın günümüzdeki halini alması özellikle 19.yüzyıla dayanır. Noel babanın kırmızı-beyaz kıyafetli, beyaz sakallı ve güler yüzlü tasviri 1823’de yazılmış orijinal adı “A Visit From St. Nicholas” Türkçesi ise “Noel Baba’nın Ziyareti” olan çocuk şiiriyle ve karikatürist Thomas Nast’ın yine aynı dönemlerde Noel Baba ile ilgili yaptığı karikatürler sayesinde oluşmuştur.
Gerçek biri olduğuna inanalım ya da inanmayalım arkasında birçok farklı kültür ve hikâye barındıran Noel baba karakterinin bu zamana kadar olduğu gibi daha uzun yıllar boyunca yılbaşlarında bizimle olacağına hiç şüphe yok.
Yeni bir yıla girerken Noel Baba’nın sizi de es geçmemesi ve çantasında size mutluluk, huzur, bereket ama en çok da sağlık getirmesi dileğiyle. Mutlu yıllar.
Comments