Türk Kültüründe Mitoloji

---

*Mit:

Fransızca mythe

1. isim Geleneksel olarak yayılan veya toplumun hayal gücü etkisiyle biçim değiştiren alegorik bir anlatımı olan halk hikâyesi, mitos.

2. isim, mecaz Efsaneleşen kavram veya kişi.

Mitoloji:

(l ince okunur), Fransızca mythologie

1. isim Mitleri, doğuşlarını, anlamlarını yorumlayan, inceleyen bilim:

"Tezini mitolojiden hazırlayan gözlüklü bir delikanlı." - Haldun Taner

2. isim Bir ulusa, bir dine, özellikle Yunan, Latin uygarlığına ait mitlerin, efsanelerin bütünü:

Yunan mitolojisi.

Mit-mitoloji dendiği zaman aklımıza Yunan ve Mısır coğrafyasında yer alan unsurlar gelmektedir. Aslında Türk coğrafyasında da fazlaca mitolojik ögeler yer almaktadır. Türk coğrafyası Orta Asya’dan başlayıp günümüz Anadolu’suna kadar gelmektedir. Sade bir şekilde gelmekle kalmayıp birçok unsuru beraberinde getirmiştir. İnanış şekilleri, ritüeller, gelenek-görenekler, müzik, dans, giyim şekilleri, mitleri ve mitolojileri gibi.

Türk mitleri azımsanmayacak kadar fazladır. Yaşanılan coğrafyadan, düşmanlardan, dostlardan, hava olaylarından, yiyeceklerden, göllerden, akarsulardan vb. gibi durumlardan mitleri etkilenmiştir. Zaman ve mekân değişimiyle, savaşla-barışla, kültürel ve ticari etkileşimle birlikte değişime uğramıştır.

Mitler diğer milletlerde de olduğu gibi Türk milletinde de büyük bir saygıyla anılır. Her yılın belli zamanları kutlanılan ve bunun için özenle hazırlanan ritüeller bulunmaktadır. Çünkü bir toplumu, bir milleti, bir ülkeyi ayakta tutan asıl şey mitler ve bunların ritüelleridir. Bu mitler sayesinde kişi bir topluma ait olduğunu, yalnız olmadığını bilir ve kendini güvende hisseder.

Türk kültüründe mitlere yani mitlerdeki ögelere çok derin anlamlar yüklenir ve bunlar destan gibi kulaktan kulağa ya da yazı yoluyla gelecek kuşaklara ritüellerle anlatılır, gösterilir. Bu mitlere örnek vermek gerekirse; Hıdırellez’in kutlanması gösterilebilir. Her yıl Mayıs ayının beşini altısına bağlayan akşam kişiler dileklerini, isteklerini bir kâğıda yazıp yahut çizip, kırmızı bir kurdele ile bağlayıp, bir gül ağacının altına gömer. Hızır gelip dilek ve isteklerimizi okuyup bize yardım etmek için doğru anı bekler. Ertesi gün ise dilekler ya suya atılır ya da gömüldüğü yerde kalır.

Aslında bu mit İslamiyet öncesi Türk geleneğidir. İslamiyet’in kabulü ile birlikte biraz daha farklılaşmıştır. Gül ağacı İslamiyet öncesi sadece baharın habercisi olarak anılırken, İslamiyet ile birlikte Hz. Muhammed'i temsil etmektedir.

Türk mitolojisi diğer mitolojilerle de benzerlik göstermektedir. Örneğin; bizde güzellik tanrıçası Ayızıt, Yunan mitolojisinde ise Afrodit’tir. Savaş tanrısı bizde Kızagan Han, Yunan mitolojisinde Ares’tir. Ve bunun gibi birçok benzerlik yer almaktadır.

Mitler ve mitolojilerin asıl amaçları insanlara yani toplumlara gözdağı vermek, bir toplumu birlik ve beraberlik içinde tutmak, normlar ve düzenler oluşturmak, aitlik, güven, sevgi, sadakat gibi duyguları oluşturmak ve bunları nesilden nesile aktarmak için oluşturulmuşlardır.

*Türk Dil Kurumu’ndan alınarak mit ve mitolojinin tanımı yapılmıştır.

---