Tasarım, yaratıcılığı ve problem çözümünün her ikisini de bünyesinde barındıran bir süreçtir. İstenilen amaca cevap veren bir düşünceyi ifade eder. Belli bir amaca hizmet etmesi için, malzeme ve biçimden oluşan bir bütündür. Tasarım sürecinde ortaya konan ürün belirli bir amaca hizmet etmeli , bilinçli bir düşünce sonucu ortaya çıkarak işlevsel olmalı, alışılmışın ötesinde ve daha önce hiç yapılmamış yada benzerlerinden çok farklı bir görsellikte kendine has bir özellik taşımalıdır. Sanat yapıtlarında estetik nitelik ve buna bağlı olarak özgün olma koşulu ön planda olmasına rağmen; tekstil gibi kullanım amaçlı olan ürünlerin tasarımında işlevsel olma zorunluluğu, eş değer bir öneme sahiptir. Kullanıma yönelik ürünlerde işlevsellik büyük öneme sahip olmakla birlikte, tıpkı sanat yapıtlarında olduğu gibi yaratıcılık da aynı öneme sahiptir. Yaratıcılık merak demektir. Kişisel gelişim gerektirir. Dışa açıktır. Katılığı kabul etmez. Bağımsızlık demektir. Yaratıcılık tasarımla bağdaştırıldığında, ürünün değeri başkalarının beğenisinde değil, kendi özündedir. Yargı kaynağı ürünün kendisidir.
Yaratı yapan tasarımcının kendisine sorması gereken sorular vardır, bunlar;
-Yaratıcı fikirler ileri sürüp onu somutlaştırabildim mi?
-Duygumu, düşüncemi, ürünün amacını doğru yansıtabildim mi?
Tasarımcı, başkaları tarafından görülmeyen iç potansiyelleri gerçekleştirebiliyor ve görülmeyeni görüyor ise yaratıyor demektir. Yaratıcılık, öğeler ve kavramlarla oynayabilme, hünerle işleyebilme anlamına gelmektedir. Yaratıcı kişinin çevresinde olup bitenlere karşı duyarlı,
algılaması kuvvetli, detayları görebilen analizci bir göze sahip olması gerekir.
Yaratıcılık içeren, diğerlerinden farklı olan, hissedilmeyeni ortaya koyan, farkındalık içinde olabilecekleri önceden tahmin ederek tasarlanan düşünce gerçekleştirilirken, bir amaca erişebilmelidir. Bu da işlevsellikle bütünleşir. İşlev, diğer bir adıyla fonksiyon, en basit tanımı ile, ortaya konan ürünün bir amaca hizmet etmesidir. Diğer bir tanımla, referans ettiği şeyin sonucudur.
Su koymak için içi boş bir kap tasarlarız. Herhangi bir şeyi kesmek için bir ucu keskin bir metal, eşyalarımızı saklamak için rafları olan bir dolap, vücudumuzu örtmek için iplikleri bir araya getirerek bir kumaş... Bu nedenledir ki, biçim ve işlev bir bütünlük içinde olmalıdır. Biçim fonksiyonu izlerse ve fonksiyon istenilen sonuç ise, biçim amaca ulaşmış demektir.
Çağımızda iyi bir tasarım kolaylık demektir. Farklı kültürlere, ülkelere, yörelere ve kişiye, yani belirlenen hedef kitleye hitap edebilmek demektir. İyi bir tasarım estetik tasarım ve işlevselliğin başarılı birlikteliğinin sonucudur. Örneğin yazlık giysilik bir kumaş tasarlarken kumaşın öncelikle vücudu serin tutması gerektiği, bu nedenle de bu işlevi yerine getirebilecek tekstil materyallerinden dokunması esastır. Tasarım sürecinin yaratı aşaması kumaş tasarlanırken üç farklı boyutta kendini gösterebilir. Estetik unsurlar göz önüne alınarak daha önce kimsenin tasarlamadığı bir kumaş yüzeyi oluşturmak, teknik unsurlar dikkate alınarak, tekstil materyalini çok farklı bir konuma getirmek ve hem serinletici özelliğini arttırmak hem de son derece hafif ve hava geçirgenliği olan bir kumaş tasarlamak, üçüncü olarak da belirlenen hedef kitlenin beğeni ve isteklerini yerine getirebilmek.
Bir amaca hizmet eden, işlevselliği olan ürünlerde en iyi tasarımlar ihtiyaçtan doğar. Yaratıcılık ilk bakışta estetik görünümle, güzellikle zihinde bağlantı kursa da işlevsellikle doğru orantılıdır. Kullanım amaçlı ürünlere yönelik tasarımda yaratıcılık ve işlevsellik vazgeçilmez bir ikilidir ve iki konumda ele alınabilir.
Birincisi ürünün bir amaca hizmet edecek işlevselliğini düşünerek, ürüne estetik görünüm kazandırmayı, yani estetik yaratıcılığı, ürünü işlevsel hale getirdikten sonra irdelemek,
İkincisi İşlevselliği ve yaratıcılığı bir bütün olarak düşünüp, hem ürünün işlevselliğini yaratıcı düşünceyle daha da geliştirmek, hem de ona estetik bir boyut katmak.
Birinci durumda ürünün işlevselliği tasarlamanın başlangıcından itibaren bellidir. Örneğin kışlık giysilik bir kumaş tasarlanacaksa, kumaşın ana işlevi soğuk havalarda sıcak tutmasıdır. Bu amaçla sadece ısıtıcı özelliği olan, kaliteli yün iplikten dokunacak düz renkli bir kumaş tasarlanabileceği gibi; estetik yaratıcılığı tasarım sürecine katarak, ısıtma fonksiyonunu yerine getirip aynı zamanda kumaşı görsel olarak son derece renkli, farklı motiflerde ve dokuda tasarlanabilir. Yaratı, bu tür bir tasarlamada işlevsel özelliği yok etmeden, genel forma yeni bir biçim ve estetik öğeler kazandırmak için tasarımcısının sanatçı kimliğinde harekete geçecektir.
İkinci durumda yaratıcı düşünce hem işlevsellik hem de estetik görünüm açısından benzerlerinden çok farklı bir ürün tasarlamayı hedefler. Kışlık bir giysi alan bir tüketici giysinin ağırlığından şikayetçi olduğunda şu soruyu sorar. ’Neden hem ısıtan hem de daha hafif olan bir kumaştan dikmiyorlar? Aynı şekilde kilolu bir kişi ‘Neden sürekli zayıf kişilere hitap eden desende kumaş ve giysi üretiyorlar? diye düşündüğünde yaratıcı düşünceyi harekete geçirir. Farkındalığı üst düzeyde, gözlemi ve araştırmacı yönü kuvvetli olan bir tasarımcı kışlık giysi örneğinde yaratıcı düşüncesini öncelikle kışın hem ısıtacak hem de hafif olan bir kumaş tasarlamaya yönlendirecek ve ikinci aşama olarak estetik yaratısını harekete geçirecektir. Böylece diğerlerine benzemeyen güzellikte bir kumaş tasarlamaya yönelecektir.
Tasarımda yaratıcılığı ve işlevselliği kısıtlayan en önemli konu ise ekonomik etkidir. Ürünün maliyeti tasarım sürecindeki en etkin halkadır. Dolaylı ya da dolaysız tasarım sürecinde, yaratı-işlev bütünlüğünde çoğu kez sınırlayıcı olabilmektedir. Zihinde tasarlanan düşünce kağıt üzerine başarı ile geçirilebilse bile, uygulama aşamasında işlevini tam olarak yerine getirebilmesi ya da istenilen estetik görünüme ulaşabilmesi için gerekli malzemelere ulaşmak ekonomik açıdan çok güç olabilir.
Tasarlanan ürünün kullanıcıya ulaşması ve eşdeğer rakipleri ile rekabet edebilmesi gerekir. Ürünün kullanıcıya ulaşması aşamasında kullanıcı tarafından beğenilip alınması, tasarlanan ürünün asıl başarısıdır. Bu da ürünün kimliğinden, ambalajına ve tanıtımına kadar geçen süreci içerir ve her aşaması yaratıcı düşünce ürünüdür. Tasarlanan ürünler aynı zamanda tanıtım ve dikkat çekmek amaçlı olarak satıldıkları mağazaların vitrinlerinde tüketicinin beğenisine sunulmaktadır. Dikkat çekerek beğeninin alma isteği uyandıracak kadar en üst düzeye ulaşması başarılı bir vitrin tasarımı ile olasıdır.
Comments