Oxford sözlük tanımına göre; ''Sanat, insanın yaratıcı becerisinin ve hayal gücünün ifadesi veya uygulamasıdır'".
Bir şeyin sanat eseri olup olmadığına kim karar verir? Eleştirmenler mi? Sanatçılar mı? Yoksa izleyiciler mi?
Moda, sanatın bir uzantısı bir resim veya fotoğraf gibi başka bir sanat biçimi olarak mı görülmelidir? Modaya dekoratif ya da uygulamalı sanat mı demek gerekiyor? Tasarımcının sanatçılarla aynı fiziksel öğeleri (form, renk ve çizgi vb.) kullanıyor olmaları modayı sanat yapar mı? Aslına bakarsanız çoğu moda sanat değildir. Örneğin güzel bir tablo veya heykel kadar mükemmel görünen bir haute couture elbise, giyilmesi amaçlanan bir şeydir. O zaman bu durumda elbise, giydirmek için değil, sergilenmek amacıyla yapılmışsa mı sanat olarak nitelendirilebilir?
Moda ve sanatın tarih boyunca birbirlerinden etkilendiklerini biliyoruz. Batı’da 18. yüzyılda sanat ve zanaat birbirinden ayrıldığında terzilik zanaat olarak sınıflanmış ve sanat ile ayrışmıştır. Ancak 1860’larda ısmarlama giyimin (haute couture) ortaya çıkması modanın sanatsal bir yorum kazanmasına neden olmuştur. 2. Dünya Savaşı sonrasında sanat ile modanın arasındaki mesafe açılmış ve ikisinin tekrar yakınlaşması ise 1950’lerde performans sanatı ile olmuştur. 1980’lerde giyilebilir sanat ve kavramsal giysi gibi kavramlar ortaya çıkmış ve bu alanda çalışan sanatçıların hem güzel sanatlar hem de el sanatları alanından gelmeleri sanat ile zanaat arasındaki ayrımı bulanıklaştırmış.
1980’lerde bazı avangart moda tasarımcıları kullanıcının giymesine olanak vermeyen ‘kavramsal giysiler’ üretmeye başlamış, saygınlığı dünyaca kabul edilen sanat dergileri bu tasarımcılara ve onların ürünlerine sayfalarında yer açmışlardır. Bunun yanında, saygınlığı dünyaca kabul edilen modern ve güncel sanat müzeleri de moda tasarımcılarının kavramsal, avangart ürünlerini ya da dünyaca ünlü moda tasarımcılarının koleksiyonlarını sergilemeye ve bunları kendi koleksiyonlarına eklemeye başlamıştır.
Karl Lagerfeld “Sanat sanattır. Moda modadır.'' demiştir, ancak Andy Warhol, birlikte var olabileceklerini kanıtlamıştır.
Sanat, iki kişi arasındaki diyalogdur, iletişimdir, aktarımdır. İzleyicinin dahil olması gerekir. Sanat yorumlanabilir; yani farklı insanlar için farklı şeyler ifade edebilir hatta belki sanatçı için tamamen farklı bir anlam bile ifade ediyor olabilir. Peki sanat sadece müzede ya da tuval üzerinde mi olmak zorundadır? Hayır, çünkü sanat aslında her yerdedir. Söylediğimiz-dinlediğimiz müzikte, yazdığımız-okuduğumuz kelimelerde veya yaptığımız kıyafetlerde…
Bu durumda modayı, bedenlerimizi tuval olarak kullanan tasarımcıların yaratıcı ifade biçimi olarak tanımlamak yanlış olur mu?
Kısacası, moda sanattan ilham alır ve bunun tersi de geçerlidir.
Örneğin, Yves Saint Laurent, 1965 yılında Mondrian’ın “Kırmızı, Mavi, Sarı Kompozisyonu” isimli tablosundan ilham alarak tasarladığı elbiseler sanatın modaya ilham olmasının örneklerinden biri olabilir.
Bazılarına göre moda sanat değildir, bazılarına göre moda tasarımları sanat nesnesidir, bazı moda tasarımları sadece tüketime yöneliktir, bazı moda tasarımcıları sanatçıdır. Bazı sanatçılar giysi formunu ya da yüzeyini tuval gibi tasarlar, bazı moda tasarımcıları heykelsi hacimler aracılığıyla sanat nesneleri üretebilirler. Peki sizce moda sanat mıdır? Yoksa sanat sanat, moda da moda mıdır?
Çoğu sanat ve tasarım okulu, moda kurslarını 'moda tasarımı' olarak adlandırmıştır. Burada tasarım sanattan farklı kabul edilmiştir çünkü tasarımcılar tasarım yaparken müşteriyi, kullanıcıyı, üretim yöntemlerini ve endüstri standartlarını göz önünde bulundururlar. Sanatçılar ise halk tarafından kabul edilsin veya edilmesin, çalışmalarını başkalarına veya pazara odaklı yapmazlar. Moda ve sanat arasındaki bir farkın da “fayda” kavramı ile ilgili olduğu düşünülebilir. Peki giysilerin “fayda” için tasarlanmış olmaları onları sanat olarak görmemek için yeterli midir? Tasarımcı için giysi, bir ressamın tuvali ya da bir heykeltıraşın çamuru gibi değil midir? Yapılan nesne sanat yapma dürtüsü ile yapılıyorsa sanat nesnesi haline gelebilir mi? Yapılan işin tasarım mı, sanat nesnesi mi olduğunun kararı tasarımcının onu ne amaçla yaptığı ile mi belirlenmelidir?
Giyilebilir sanat, uygulamalı sanatlar, dekoratif sanatlar - hepsi daha büyük bir şemsiyenin alt bölümleri değil midir? Görsel sanatlar; resim, çizim, baskı, heykel, seramik, fotoğraf, video, film yapımı, tasarım, el sanatları ve mimarlık gibi sanat biçimleridir. Endüstriyel tasarım, grafik tasarım, moda tasarımı, iç tasarım ve dekoratif sanat gibi uygulamalı sanatlar da
görsel sanatlar kapsamındadır.
Moda, sanatı kullanır. Tasarımcılar, yaratıcılıklarını canlandırmak için genellikle dünya sanatının ikonografik ve stilistik mirasını bir ilham olarak kullanır. Sanat da modayı kullanır, ancak yalnızca gerektiğinde ve kendi amaçları doğrultusunda. Sanat, kullandığı ölçüde modayı temsil eder, moda da sanatı kullandığı ölçüde…
コメント