Hayatımızın çoğu anında birinin bize yaşadıklarımızı açıklamasına, yol göstermesine ihtiyaç duyarız. Fal baktırmak ve burçlara fazlasıyla inanmak ise bunun kanıtı niteliğinde. Peki, Barnum Etkisi nedir? Gelin beraber bakalım.
Sirk ve illüzyon ustası olan P. T. Barnum her gösterisinde herkese uygun gösterimiz var diyerek açılış yapar ve gerçekten herkesi hayretler içinde bırakır. Bu etkiyi fark eden Ross Stanger insanların bu tutumları üzerinde bir deney yapar. Stanger farklı şirketlerdeki personellere tanımlar verir ve tanımların kendilerine ne kadar uygun olduğunu birden beşe kadar puanlarlarsa sonuçların kendilerini yansıtacağını söyler. Personeller adımları gerçekleştirdikten sonra testin gerçekten de kendilerini yansıttığından hem fikir olurlar. Barnum etkisi ise adını istinasız herkesi etkileyen P. T. Barnum gösterisinden alır. 1947 yılında ise Ross Stanger bu durumu psikoloji literatürüne kazandırır.
1948 yılında ise Bertram Forer’de bu etkiyi benzer şekilde ele alır. Otuz dokuz psikoloji öğrencisine tanımlar verir ve aynı şekilde tanımların sonucunun onları yansıtacağı söyler. Sonuçlarda ise; insanların seni sevmesini istiyorsun, kendini eleştiriyorsun, potansiyelinin çoğunu kullanmıyorsun, zayıflıkların var ama güçlü yönlerin de var şeklinde genele hitap eden ifadelere yer verir. Deneyin sonucunda öğrencilere sonucun kendilerini ne kadar tanımladığını 1 ve 5 arasında değerlendirmelerini ister. Psikoloji öğrencilerinin sonuçlarının ortalaması 4.3 çıkar. Böylelikle insanların pozitif tanımları daha çok benimserken negatif tanımları daha az benimsediği sonucuna varılır. Bu sonuç ise bizlerin doğrulama yanılgısı ile düşüncelerimize destekleyici şeyler aramamızdan kaynaklanır.
Bu etki günümüzde bizi anlatan tanımları daha da aramamızla yaygın hale geliyor. Fallar, burçlar, internet sitelerindeki kişilik testleri aslında herkese hitap edebilecek potansiyeldeki varsayımlardır. Tabii ki bazen bu sonuçlar eğlence ve motivasyon kaynağı olabiliyor. Ancak sizi sizden başka kimse tamamen tanıyamaz. Gelecekteki yaşantınıza ise ancak sizin seçimleriniz yön verir. Kısacası fala inanmadığınız ama falsız da kalmadığınız bir yaşam diliyorum.
Komentarai